Co oznacza kultura klasztorna?
Definicja wg. Martina Erdmanna
“Kulturę klasztorną” można rozumieć historycznie jako krzywą doświadczeń, która mimo wszystkich ruchów falowych wykazuje dużą stałość. Jest to także przestrzeń eksperymentalna, ponieważ na przestrzeni dziejów – zarówno wczoraj jak i dziś – klasztory reagowały na swoje czasy oraz wchodziły w interakcję z nimi. Na tle tego horyzontu doświadczeń i tej przestrzeni eksperymentalnej możemy zobaczyć rozwój społeczny. Istnieje przecież wiele kwestii, które pojawiały i pojawiają się dziś w umysłach ludzi, a które można odkryć na nowo i doświadczyć w klasztorze. Tutaj ujawnia się niezbędne społeczne znaczenie kultury klasztornej.
Dziś kontemplacja klasztorów, zachwyt nad nimi i ich atrakcyjność wynika nie tylko z romantycznego punktu widzenia. Nie ma wątpliwości, że wielkie osiągnięcia architektury klasztornej, sztuki i nauki są godne podziwu i kształtują styl. W wielu przypadkach, każdy zapewne od razu rozpozna, że dany budynek to klasztor. Ta perspektywa historyczno-estetyczna obejmuje jednak tylko jedną, zewnętrzną formę wyrazu kultury klasztornej. Niemniej jednak jest ona niewątpliwie bardzo ważna, gdyż wskazuje, że życie zakonne jest życiem zaprojektowanym. Nawet dawne klasztory, które dziś służą jako muzea i ośrodki kultury, są nadal postrzegane przez zwiedzających głównie jako klasztory.
Łatwo zrozumieć istotę kultury klasztornej na podstawie tej definicji: Klasztor = Claustrum = zamknięty, Kultura = kultywowane. Innymi słowy, jest to sposób życia, który jest kultywowany w odosobnieniu, za murem klasztornym. Ojciec zakonny Benedykt opisuje w swojej regule, że w miarę możliwości wszystko, co jest potrzebne do życia, powinno znajdować się w murach klasztornych. Wychodzenie na zewnątrz, jak twierdzi, wcale nie jest dobre dla mnichów. I tak kultura klasztorna objawia się jako krytyczny dystans od świata, jako sposób życia, który oddziela klasztor od świata. Tutaj jednak nie tyle element odrzucenia jest kluczowym, co element wyboru. Taka postawa zawsze nadawała kulturze klasztornej charakter kultury wewnętrznej o określonych zachowaniach i formach. Jednocześnie na zewnątrz klasztory kształtowały świat poprzez dialog i zachętę do poszukiwań. Poszukiwanie, zdefiniowane w klasztorze jako poszukiwanie Boga, w świecie pojmowane jako poszukiwanie “skąd” i “dokąd” życia. W końcu przecież tym, co łączy wszystkich ludzi, czy to świadomie, czy nieświadomie jest poszukiwanie pełnego sensu życia i pragnienie osiągnięcia celu, dla którego zostało się wyznaczonym.
