Architektura

Okazała budowla z cegły

Ruiny dawnego opactwa cystersów w Chorin są jednym z najważniejszych zabytków północnoniemieckiego gotykuceglanego. Okazała budowla łączy w sobie apogeum dokonań średniowiecznej architektury z interesującą historią jej badań. Wykopaliska archeologiczne i prace restauratorskie trwają tutaj bowiem nieustannie od początku XIX wieku.

Założenie klasztorne – wzniesione około 1300 roku po przeniesieniu konwentu z Mariensee na zbocze zachodniegobrzegu jeziora Amtssee – od początku było pomyślane nie tylko jako klasztor cysterski, ale i jako budowlareprezentacyjna – rodzinny klasztor oraz miejsce pochówku przedstawicieli dynastii akskańskiej. Od strony północnej,na najwyższym wzniesieniu, usytuowano kościół. Trójskrzydłowa klauzura rozciągała się na południe. Dopołudniowego rogu skrzydła zachodniego przylegało tzw. infirmarium, czyli budynek szpitalny dla mnichów orazbudynek konwersów. Choć nie wszystkie zabudowania kompleksu zachowały się do dziś, nadal można rozpoznać jego dawne znaczenie.

Kościół klasztorny był trójprzęsłową bazyliką o konstrukcji słupowej ze sklepieniem krzyżowo-żebrowym, nawąpoprzeczną, czyli transeptem oraz pięciostronnym prezbiterium, łączącymi późnogotyckie formy z nowoczesnymi rozwiązaniami gotyku ceglanego. Szczególną atrakcję stanowi fasada zachodnia kościoła z trzema maswerkami, dwiema – uwieńczonymi ośmiostronnymi dachami w kształcie piramidy – wieżami ze schodami, rozetą, a także misternymi i urozmaiconymi zdobieniami gotyckimi, które odnaleźć można również w zachowanych skrzydłach wschodnim i zachodnim.

Życie w klasztorze

Dawne funkcje pomieszczeń w dwóch zachowanych skrzydłach można – także dzięki intensywnym pracomarcheologicznym – bez trudu określić. W skrzydle wschodnim znajdowały się zakrystia, biblioteka, parlatorium, czyinaczej rozmównica (miejsce do prowadzenia rozmów z gośćmi), fraternia (sala braci), kapitularz oraz dormitorium napiętrze.

W skrzydle zachodnim znajdowały się natomiast kuchnia, refektarz konwersów, na piętrze ich dormitorium, a także tzw. Sala Książęca. Po stronie zachodniej znajdowało się ponadto wejście do założenia klasztornego z budynkiembramnym, charakteryzujące się wysoką jakością pod względem architektonicznym.

Jako zakon dążący do samowystarczalności cystersi potrzebowali wielu budynków gospodarczych, z których wChorin do dziś przetrwały niektóre. Istnienie pozostałych można stwierdzić na podstawie wykopaliskarcheologicznych. Klasztor dysponował młynem, położonym bezpośrednio przed murami, a także przyległym doskrzydła zachodniego klauzury browarem. Zarówno budynki gospodarcze, jak i klasztorne otoczone byłe murem.

Niektóre z pomieszczeń klauzury, jak infirmarium (sala chorych) czy fraternia, wyposażone były w system ogrzewaniaciepłym powietrzem – średniowieczną formę ogrzewania centralnego.

Do rozebranego skrzydła południowego, refektarza, przylegało kalefaktorium (ogrzewalnia), które najprawdopodobniejrównież ogrzewano w ten sposób. Zmyślny system wodny oraz kanałów odprowadzających ścieki umożliwiał łatwe zaopatrzenie w wodę do wszystkich celów.

Pracochłonne zdobnictwo typowe dla gotyku ceglanego, ale także powtarzające się detale architektoniczne tworząprogramowo jednolity zespół architektoniczny, który w ogólnym wrażeniu  stanowić miał symbol NiebiańskiegoJeruzalem.

Położenie

Pomiędzy regionami Uckermark i Barnim

Ruina klasztoru położona jest wśród lasów i jezior puszczy Schorfheide, w samym sercu wpisanego na listę UNESCORezerwatu Biosfery Schorfheide-Chorin. Imponująca przyroda i tworzony w ciągu wieków krajobraz kulturowy tworząinteresującą całość.

W średniowieczu ten śródleśny teren z licznymi wodami powierzchniowymi należał początkowo do Pomorza i byłzamieszkany przez Słowian. W wyniku niemieckiego osadnictwa na wschodzie w czasie pełnego średniowieczaobszar ten po 1230 roku dostał się pod panowanie Askańczyków. Ślady osadnictwa średniowiecznego dają sięjeszcze odczytać w strukturach miejscowości. Ruiny zamków – jak Grimnitz w Joachimsthal – świadczą o panowaniu dynastii askańskiej, ruiny klasztoru zaś o działalności cystersów.

Z historią choryńskich cystersów związane jest miasto Oderberg. Wraz z Eberswalde i Liebenwalde znakuje ono linię podbojów Askańczyków na wschód do Finowtal i nad Odrę we wczesnym XIII wieku. Wszystkie z tych miast były początkowo grodami i powstały w celu zabezpieczenie granic. W Oderbergu choryński klasztor posiadał winnicę nad brzegami Odry oraz dwór miejski.

Dziś w malowniczo położonym Oderbergu wzdłuż Starej Odry (Alte Oder) można podziwiać przede wszystkimneogotycki kościół, wybudowany przez architekta Augusta Stülera, a w dolinie ruiny wzniesionego w XIV wieku zamku „Bärenkasten”, do XVIII wieku służącego jako forteca.

Willowa dzielnica i dźwig do podnoszenia statków

Eberswalde, choć mocno zniszczone w czasie drugiej wojny światowej, ukrywa skarby architektoniczne. Zamek(Eberswalder Burg) już wprawdzie nie istnieje, za to bez wątpienia warty zwiedzenia jest położony na południe odstarówki kościół św. Marii Magdaleny. Ta gotycka bazylika z drugiej połowy XIII wieku wskazuje w swojej formie irealizacji liczne podobieństwa z klasztorem w Chorin. Szczególnie godne uwagi jest zdobnictwo portalu z późnegoXIII wieku.

Na rynku wyróżniają się ratusze – jeden z XVIII wieku, a drugi datowany na około 1900 rok. W niedaleko położonymbudynku o konstrukcji ryglowej z galerią od strony podwórza z 1663 roku, w którym dawniej mieściła się apteka, dziśswoją siedzibę ma muzeum miejskie. Południowa część miasta uniknęła zniszczeń wojennych i jest obecnie zadbanądzielnicą willową i domów uzdrowiskowych.

Będąc w Eberswalde i Oderbergu, warto zrobić krótki wypad do Hohenfinow, by zwiedzić tamtejszy kościół romański.Była to pierwotnie trójnawowa bazylika z kamienia polnego z poprzeczną wieżą na zachodzie. Imponująca budowladatowana jest na XIII wiek i została najprawdopodobniej wzniesiona na potrzeby założenia miasta, do którego jednaknigdy nie doszło. Na północ od Hohenfinow leży Niederfinow nad kanałem Finow, połączeniem między Hawelą aOdrą. By pokonać różnicę wysokości 36 metrów na drodze wodnej, wzniesiono przy budowie kanału w latach 1906-1914 ciąg śluz z czterech schodków. Nie jest on już dziś używany. Od 1934 roku statki transportowane są bowiem przy pomocy dźwigu.

Oferta turystyczna

Ruina i centrum kultury

Dla miłośników sztuki i historii pocysterski klasztor jest wystarczającym powodem, by odwiedzić Chorin. Imponującabudowla to jeden z najważniejszych zabytków gotyku ceglanego w północnych Niemczech, pełniąca jednocześniefunkcję regionalnego centrum kultury. Stałe wystawy informują o historii architektonicznej klasztoru oraz zakonucystersów. Obszerny program obejmuje ponadto koncerty, przedstawienia teatralne, imprezy, ofertę edukacyjną imuzealną oraz wystawy. Do cyklicznych imprez rocznych należą Choryńskie Lato Muzyczne (Choriner Musiksommer)oraz Choryńskie Lato Operowe (Choriner Opernsommer). Na przełomie lat 2010/2011 wprowadzono koncertynoworoczne, które również mają stać się imprezą cykliczną. Na Wielkanoc, w październiku i w czasie adwentu mająmiejsce targi klasztorne.

Puszcza Schorfheide i nieskażona przyroda

Przyroda puszczy Schorfheide zachęca do wędrówek, jazdy na rowerze i spływów kajakowych. Wpisany na listęUNESCO Rezerwat Biosfery Schorfheide-Chorin zajmuje powierzchnię 1291 kilometrów kwadratowych i należy tymsamym do największych obszarów chronionych w Niemczech. Na jego terenie znajduje się około 240 jezior. Niezliczone bagna, rozległe łąki, pola  oraz lasy wywierają ogromne wrażenie. Rezerwat dysponuje ponadto gęstą siecią szlaków wędrówkowych. Miłośnicy przyrody nie mogą przegapić wizyty w Centrum Informacyjnym Związku Ochrony Przyrody „Blumberger Mühle” (Informationszentrum Blumberger Mühle des Naturschutzbundes). Za pomocą wystaw informuje ono o faunie i florze puszczy oraz o ochronie środowiska i zrównoważonym rozwoju. Niedaleko głównej siedziby centrum – zbudowanego według założeń ekologicznych i wyglądającego jak pień drzewa – rozciąga się iczne stawy rybne, wieże obserwacyjne i place zabaw dla dzieci. Zwiedzanie możliwe jest w języku niemieckim i po wcześniejszym zgłoszeniu – w angielskim. Materiały informacyjne są jednakże dostępne również po polsku.

Kto chciałby ponadto obserwować dzikie zwierzęta, powinien odwiedzić Rezerwat Dzikich Zwierząt Schorfheide(Wildpark Schorfheide) niedaleko Groß Schönebeck. Tutaj na rozległych wybiegach żyją typowe dla tego regionu gatunki dzikich zwierząt: wilki, zwierzyna płowa, daniele oraz wydry. Również zwierzęta, których nie można spotkać już na wolności – jak łosie, żubry i rysie – znajdują tutaj swoje schronienie.

Położony na terenie puszczy Schorfheide Chorin graniczy ponadto z Narodowym Parkiem Geologicznym „Kraina polodowcowa nad brzegiem Odry” (Nationaler Geopark „Eiszeitland am Oderrand”), założonym z uwagi na różnorodny i interesujący pod względem geologicznym krajobraz z moreną denną, moreną czołową, sandrami i pradolinami z czasów ostatniego zlodowacenia około 15 tysięcy lat temu. Centrum dla zwiedzających w Großziethen służy wyczerpującymi informacjami na temat krajobrazów polodowcowych i epoki lodowcowej. Na terenie parku wytyczona jest Marchijska Droga Lodowcowa (Märkische Eiszeitstraße).

Niedaleko położone miasta takie jak Eberswalde czy nieco bardziej oddalone Angermünde są atrakcyjne podwzględem turystycznym i również zachęcają do wizyty. Bez problemu można znaleźć tam nocleg, jak i licznerestauracje oraz bistra. Warto wybrać się również na wieś – na przykład do Wioski Ekologicznej Brodowin (ÖkodorfBrodowin). Obok sklepu z ekologiczną żywnością uprawianą w gospodarstwie biodynamicznym znaleźć można tu także możliwości noclegu oraz ofertę gastronomiczną w pięknym otoczeniu. W samym Chorin można po spacerze wokół klasztoru wstąpić między innymi do restauracji „Alte Klosterschänke” nad jeziorem Amtssee.

Historia

Pod panowaniem Askańczyków

Margrabiowie brandenburscy planowali założenie nowego klasztoru w regionie Uckermark jako klasztorureprezentacyjnego i popierali w związku z tym utworzenie filii opactwa Lehnin. Jednakże zanim nastąpiła budowaklasztoru w obecnym miejscu w Chorin, rozpoczęto w 1258 roku wznoszenie opactwa w Mariensee nad jezioremParsteiner. Ze względu jednak na fakt, że położenie to okazało się niekorzystne dla rozwoju gospodarki, margrabiowieJohann II, Otto IV i Konrad zgodzili się w 1273 roku na przeniesienie klasztoru do Chorin.

Posiadłość klasztorna rozciągała się na 13 wsi wraz z patronatem kościelnym i na kilka gospodarstw ziemskich. Praca w gospodarstwach, którą zajmowali się konwersi i która opierała się głównie na uprawie roli i hodowli bydła, pozwoliła klasztorowi na samowystarczalność gospodarczą. We wsiach stawiano natomiast na rentę feudalną.

Od roku 1421 własnością klasztoru było także małe miasto Niederfinow. Ponadto posiadał on dwory miejskie w Angermünde i Oderbergu, jak i dwór opata w Berlinie.

W centrum wydarzeń politycznych

Za sprawą położenia w regionie przygranicznym oraz pozycji opactwa jako reprezentacyjnego  klasztoruAskańczyków Chorin często znajdował się w centrum konfliktów i wydarzeń politycznych. Po wymarciu dynastii w1320 (1319) roku stosunki z kolejnymi margrabiami były często napięte. Klasztor został przykładowo wciągnięty w1348 roku w konflikt pomiędzy margrabią Ludwikiem Starszym a „fałszywym Waldemarem”. Waldemar, podający sięza nieżyjącego margrabiego brandenburskiego o tym samym imieniu wkroczył do Marchii Wkrzańskiej, mającwsparcie cesarza Karola IV i Meklemburczyków. Konwent musiał w tej sytuacji uznać Waldemara za nowego margrabię. Po tym jednak, jak w 1349 roku sytuacja polityczna się rozluźniła, ponownie odwrócił się do niego plecami.

Choryńscy opaci pełnili od połowy XV wieku funkcje doradców na dworze książęcym i przejmowali zadania dyplomatyczne. Ponadto klasztor brał udział w założeniu Brandenburskiego Uniwersytetu Krajowego Alma Mater Viadrina we Frankfurcie nad Odrą (Brandenburgische Landesuniversität Alma Mater Viadrina in Frankfurt an derOder) oraz w budowie książęcego pałacu w Cölln nad Sprewą.

W latach 30 XVI wieku braci zakonni zaczęli odczuwać skutki reformacji – zostali zmuszeni do sprzedaży kilku posiadłości klasztornych, przy czym konwent nie był już wówczas w komplecie. Pomiędzy rokiem 1452 a 1543 klasztor został oficjalnie rozwiązany przez Joachima II Hektora i przekształcony w dobra kameralne.

Prace konserwatorskie

Przed rokiem 1810, kiedy Friedrich Schinkel rozpoczął prace konserwatorskie, wiele z oryginalnych budynkówpodupadało. Już w pierwszej połowie XIX wieku przygotowano pierwsze rysunki i przeprowadzano badaniaarcheologiczne. Jednocześnie rozebrano jednakże część zabudowań, a kompleks uzupełniono elementamineogotyckimi. Prace były kontynuowane do 1928, kiedy to Paul Eichholz i Walther Schleyer przeprowadziliinwentaryzację zabytków oraz badania architektoniczne. Od roku 1954 ruiny klasztoru znajdują się pod opiekąkonserwatorską, a na ich terenie prowadzone są intensywne wykopaliska archeologiczne i prace restauratorskie.